WIELKI GOŚCINIEC LITEWSKI
Lokalna Organizacja Turystyczna

previous arrow
next arrow
Slider

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Seroczynie, dawna cerkiew pw. Znalezienia Krzyża Świętego

Pierwsza prawosławna cerkiew w Seroczynie pw. Znalezienia Krzyża Świętego  powstała na krótko przed 1596 rokiem. Z 13 maja 1596 roku pochodzi dokument fundacyjny Mikołaja Kiszki, starosty drohickiego potwierdzający jej istnienie. W drugiej połowie XVII wieku właścicielami Seroczyna była można rodzina Ossolińskich; Zbigniew Ossoliński i jego trzej synowie uposażyli cerkiew w 1670 roku w trzy włóki ziemi i siedlisko pod plebanię. Prawdopodobnie oni też wystawili w tym okresie nową świątynię (zapewne już unicką) – zbudowaną z drewna, niewielką, wyposażoną w ikonostas, carskie wrota i trzy ołtarze. Przetrwała ona do lat 70. XVIII wieku, kiedy to Stanisław Ossoliński, starosta sulejowski, ufundował na jej miejscu nową cerkiew, zachowaną do dziś.

Świątynia ta posiadała już wystrój typowo zachodni, w skład którego wchodziło pięć ołtarzy, w tym dwa przeniesione z kościoła w Sterdyni. W 1822 roku przeszła gruntowny remont, w trakcie którego powiększono ją o przedsionek z chórem muzycznym. W 1844 roku do północnej elewacji dostawiono zakrystię i zainstalowano organy, które jednak dość szybko zostały usunięte w związku z przygotowaniami do kasaty unii. Nastąpiła ona w 1875 roku i cerkiew seroczyńska stała się świątynią prawosławną. Pomimo tego jeszcze przez pewien czas zachowała swoje zlatynizowane wyposażenie. Dopiero w 1878 roku usunięto ołtarze i wprowadzono ikonostas, a w 1888 roku wyświęcono cerkiew.

W 1918 roku świątynię przekazano katolikom. Początkowo pełniła funkcję filii parafii sterdyńskiej, ale w 1921 roku powołano przy niej nową katolicką parafię Podwyższenia Krzyża Świętego. W latach 1991-1993 wybudowano obok niej murowany kościół i stara cerkiew przestała być użytkowana. Niemal całe jej wyposażenie przeniesiono do nowej świątyni.

Dawna cerkiew seroczyńska zbudowana jest z drewna w konstrukcji zrębowej (wieńcowej), pokryta szalunkiem z listwowaniem i wzmocniona lisicami. Składa się z prostopadłościennego korpusu nawowego i węższego od niego prezbiterium, nakrytych wspólnym dachem. Do północnej elewacji prezbiterium przylega zakrystia. Wnętrze cerkwi jest jednoprzestrzenne; nad wejściem mieści się balkon chóru muzycznego wsparty na czterech słupach. Od południa przylega do prezbiterium zakrystia, włączona w bryłę budynku, mieszcząca w drugiej kondygnacji niewielki skarbiec. Z wyposażenia zachowała się jedynie drewniana ambona i dwa komplety ławek. Trzy barokowe, XVIII-wieczne ołtarze zostały przeniesione do nowego kościoła. W środkowym polu ołtarza głównego znajduje się piękny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, datowany na XVII wiek, zasuwany pounickim XVIII-wiecznym przedstawieniem św. Mikołaja Biskupa. Z XVIII stulecia pochodzą też rzeźby Ewangelistów i puttów zdobiące ołtarz główny.

Obok dawnej cerkwi stoi drewniana, dwukondygnacyjna dzwonnica z XIX wieku, zdobiona wycinanymi w desce ażurowymi ornamentami i dekoracyjnym szalunkiem.

Będąc na szlaku pomiędzy Sawicami a Gródkiem przejeżdżamy przez miejscowość Wirów, gdzie znajduje się dawny monaster prawosławny pod wezwaniem Chrystusa Zbawiciela a dziś Dom Pomocy Społecznej. Obiekt ten był prawosławnym klasztorem żeńskim w latach 1893-1915. Wybudowano go dzięki wsparciu Aleksandry Fiodorowny, żony cara Mikołaja II. Mniszki zajmowały się  tu głównie pracą społeczną – prowadziły szkołę, szpital, aptekę oraz sierociniec. Klasztor został powołany również w celu wzmacniania wpływów prawosławia oraz kultury rosyjskiej na ziemiach wcielonych do Imperium Rosyjskiego na mocy rozbiorów Polski. Obiekt wybudowany został w stylu rusko-bizantyjskim.