WIELKI GOŚCINIEC LITEWSKI
Lokalna Organizacja Turystyczna

previous arrow
next arrow
Slider

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gródku, dawna cerkiew pw. św. Mikołaja Biskupa i Męczennika

Parafia unicka św. Mikołaja Biskupa w Gródku została ufundowana w 1604 roku przez ówczesnego właściciela wsi – Wojciecha Baranowskiego, biskupa płockiego, który trzy lata później uposażył ją w dwie włóki ziemi.

Z wizytacji z 1726 roku wiemy, że gródecka cerkiew (niewykluczone, że ta sama, którą wzniósł bp Wojciech) zbudowana była z bala, miała niewielkie rozmiary, a do jej fasady przystawiona była dzwonnica. W jej wnętrzu znajdował się wspaniały trójrzędowy ikonostas z pozłacanymi drzwiami carskimi i dwojgiem wrót diakońskich (bocznych), a za nim żertwiennik, czyli stół do przygotowywania darów ofiarnych. Do wyposażenia cerkwi należały również dwa ołtarze – główny i boczny. Cerkiew ta przetrwała niemal do połowy XVIII stulecia.

W 1743 roku Józef Turzański, który w tym okresie dzierżawił Gródek, ufundował nową świątynię, zachowaną do dziś. Jej wygląd był już dość mocno zlatynizowany: fasadę cerkwi ozdabiały dwie wieże na wzór kościoła, a we wnętrzu zamiast ikonostasu znajdował się ołtarz główny z dwojgiem drzwi diakońskich po bokach. W drugiej połowie XVIII wieku do wnętrza świątyni wprowadzono cztery ołtarze boczne. W tym czasie do parafii należały wsie: Gródek, Mołożew i Łuzki.

Cerkiew pozostawała w kolacji biskupów płockich aż do końca XVIII wieku. W XIX stuleciu patronat nad nią sprawowało najpierw państwo, a następnie rodzina hrabiów Załuskich, a także Chojeccy i Godlewscy. W 1875 roku, po kasacie unii, cerkiew przeszła pod zarząd duchowieństwa prawosławnego i pozostawała w nim do 1915 roku. Już w 1905 roku, po carskim ukazie tolerancyjnym, jej parafianie przeszli na katolicyzm i w efekcie w 1919 roku przy cerkwi utworzono katolicką parafię Najświętszego Serca Jezusowego.

Dawna cerkiew gródecka jest najstarszą spośród zachowanych świątyń unickich powiatu sokołowskiego. Zbudowana została z bala w konstrukcji zrębowej (wieńcowej), spięta lisicami i oszalowana. Charakteryzuje się prostą bryłą na rzucie prostokąta, do której dostawiono prezbiterium i zakrystię. W kruchcie zachowały się dwa boczne aneksy – pozostałość po zniesionych w XVIII stuleciu wieżach. Wnętrze podzielone jest dwoma rzędami słupów. Za prezbiterium znajduje się niewielkie pomieszczenie dostępne dwojgiem drzwi flankujących ołtarz. To dawne obejście, relikt czasów unickich, dostępne pierwotnie przez drzwi diakońskie, służące procesjom z darami, będącymi ważnym elementem liturgii wschodniej.

Obecne wyposażenie kościoła składa się z trzech ołtarzy i ambony wykonanych po 1919 roku z XIX-wiecznego, prawosławnego ikonostasu. Na ścianie prezbiterium wisi pounicki obraz Trójcy Świętej, zapewne z XIX wieku. Z okresu unickiego zachował się również feretron, czyli przenośny ołtarz datowany na pierwszą połowę XVIII wieku z przedstawieniami Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Jozafata – unickiego męczennika.

Przed kościołem stoi drewniana, dwukondygnacyjna dzwonnica pochodząca z drugiej połowy XVIII wieku.